Twee zinnen die je vaak op 4 en 5 mei hoort zijn: “Opdat wij niet vergeten” en “Dat nooit weer.”
In de verfilming van het boek “Haar naam was Sarah” zit een cruciale scène. Het jonge meisje Sarah probeert samen met haar vriendin te ontsnappen uit een Frans concentratiekamp. Ze proberen in de snikhete hitte op klaarlichte dag weg te sluipen door onder het prikkeldraad van de omheining te kruipen. Maar een bewaker betrapt hun en je denkt: nu is het voorbij…
Van polarisatie naar ontmenselijking
We vragen ons af hoe het kan dat verschrikkelijke wreedheden kunnen plaatsvinden in oorlogen, genocide of slavernij. Dat gebeurt niet zomaar, dat begint met een proces dat ontmenselijking heet. Er worden groepen gezocht die de zondebok worden gemaakt op grond van ras, etniciteit, geslacht, seksuele geaardheid, nationaliteit, geloof, beroep, leeftijd of sociale klasse. Wat volgt op deze polarisatie is stereotypering en psychologische en fysieke vernedering. Tot het punt komt dat deze groepen niet meer worden gezien als mensen, maar als het kwaad zelf, dat uitgeroeid moet worden. Tot op de dag van vandaag gaat dit proces nog steeds door. Alleen al ons online gedrag laat zien dat we nog een hele, hele lange weg te gaan hebben.
Een mens van vlees en bloed
Het verhaal van Sarah stopt niet bij de scène waar ze worden betrapt. Ze herkent de bewaker, hij liet eerder al toe dat ze een stuk fruit kon bemachtigen. Ze waagt het erop en noemt zijn naam: Jacques. Sarah steekt haar hand resoluut uit en stelt zich voor: “Mijn naam is Sarah.” Ze legt uit dat ze haar kleine broertje heeft achtergelaten in een kast en dat ze terug moet om hem te redden. Op dat moment verandert de jonge Sarah in de ogen van de bewaker. Sarah is niet langer de vijand, Untermensch, Joodse vrouw of gevangene, maar het jonge dappere wezentje dat voor hem staat: een mens van vlees en bloed, zoals hijzelf. Haar beroep op zijn menselijkheid heeft effect en hij laat hun gaan.
Kiezen voor menselijkheid en empathie
“Opdat wij niet vergeten” en “Dat nooit weer” staat of valt met ons vermogen om de ander in de ogen te kijken en deze te zien voor wie ze zijn: mensen, van vlees en bloed, zoals wijzelf dat ook zijn. Ook al zijn we het niet met iemand eens, ook al gelooft iemand heel wat anders dan wij, heeft iemand andere gewoonten, een andere seksuele geaardheid, een andere huidskleur of wat er ook maar anders is. We kunnen altijd kiezen voor menselijkheid en empathie. Het is de enige juiste keuze als we “dit” nooit weer willen meemaken.
Blijf op de hoogte
Laat je gegevens achter als je een bericht wilt ontvangen wanneer de volgende blog online staat.